Συντροφιά με τον κοροναϊό για πολλά χρόνια;

Πώς θα μας βρει άραγε ο επόμενος Αύγουστος; Ή ο Αύγουστος του 2022; Ή αυτός του 2025; Τι θα έχει γίνει μέχρι τότε με τον SARS-CoV-2; Πόσοι από εμάς θα έχουν υποκύψει στις επιθέσεις του και πόσο θα έχει αλλάξει η ζωή των υπολοίπων;

Προφανώς και είναι αδύνατον να δοθούν σαφείς απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, παρότι δεν υπάρχει άνθρωπος στον πλανήτη που δεν θα ήθελε να γνωρίζει πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα με τον ιό.

Οι επιστήμονες συμφωνούν πάντως ότι ο ιός θα μας «συνοδεύει» για χρόνια και οι ζοφερότερες των προβλέψεων μιλούν για 250 εκατομμύρια κρούσματα και 1,75 εκατομμύρια θανάτους μέχρι το ερχόμενο καλοκαίρι. Σημειώνεται ότι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές ο παγκόσμιος αριθμός κρουσμάτων αγγίζει τα 22,5 εκατομμύρια, ενώ οι θάνατοι ανέρχονται στις 787 χιλιάδες.

Θα μάθουμε να ζούμε με τον ιό
«Το Βήμα» ζήτησε τη συνδρομή του Γιώργου Παυλάκη, διακεκριμένου έλληνα ερευνητή στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας των ΗΠΑ, προκειμένου να «ιχνογραφήσουμε» τις παραμέτρους που θα καθορίσουν το μέλλον μας με τον ιό. 

«Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα τι ακριβώς θα συμβεί στο μέλλον, πολύ περισσότερο δε όταν το μέλλον αφορά σε έναν ιό όπως ο SARS-CoV-2» μας είπε ο κ. Παυλάκης και προσέθεσε: «Το βέβαιον είναι ότι θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με τον ιό, η πορεία του οποίου θα εξελιχθεί από παραμέτρους οι οποίες ακόμη δεν είναι ξεκάθαρες, όπως παραδείγματος χάριν το είδος και η διάρκεια της ανοσίας που αναπτύσσουν όσοι μολύνονται από αυτόν ή η εποχικότητά του.

Φυσικά μεγάλο ρόλο θα διαδραματίσει η ανάπτυξη φαρμάκων ή/και εμβολίων ενάντια στον ιό και θέλω να πιστεύω ότι τώρα πια έχει γίνει κατανοητό σε όλους ότι κομβικό ρόλο στην εξάπλωσή του παίζουν οι επιλογές μας είτε σε προσωπικό είτε σε πολιτειακό επίπεδο».

Συνεχής απειλή για αναζωπύρωση
Τι θα πει στην πράξη να μάθουμε να ζούμε με τον ιό; «Σε πρώτη φάση, σε αυτή δηλαδή που είμαστε τώρα, πρέπει να προσπαθούμε να κρατούμε τον ιό υπό έλεγχο, να μη δίνουμε με τη συμπεριφορά μας έδαφος στον ιό να εξαπλωθεί. Σε δεύτερη φάση θα πρέπει να βρούμε τον καλύτερο τρόπο να διαθέσουμε τα υπό ανάπτυξη φαρμακευτικά όπλα, είτε φάρμακα είτε εμβόλια όταν αυτά υπάρξουν, έτσι ώστε να μειώσουμε την καταστρεπτική του επίδραση και να επανέλθουμε σε ένα είδος κανονικότητας» σημείωσε ο κ. Παυλάκης, εξηγώντας ότι «αυτή η κανονικότητα σημαίνει ότι θα ζούμε υπό τη συνεχή απειλή ότι θα υπάρξει μια αναζωπύρωση της επιδημίας και θα έχουμε ένα ολόκληρο κομμάτι του συστήματος υγείας αφιερωμένο στον έλεγχο της COVID-19, όπως συμβαίνει τώρα με τη γρίπη παγκοσμίως αλλά και το AIDS και τη φυματίωση σε χώρες όπου αυτές οι ασθένειες αποτελούν μεγάλη απειλή για τη δημόσια υγεία».

Μόνο όπλο η τήρηση των μέτρων υγιεινής
Εχουμε άραγε τα όπλα να εκριζώσουμε τον ιό; «Μόνο έναν ιό έχουμε πετύχει να εκριζώσουμε μέχρι στιγμής, αυτόν της ευλογιάς, χάρη σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εμβολιασμών το οποίο διήρκεσε χρόνια. Θα μπορούσαμε σίγουρα να πετύχουμε το ίδιο και με την πολιομυελίτιδα καθώς διαθέτουμε ένα εξαιρετικό εμβόλιο. Οι υπόλοιπες μολυσματικές νόσοι κρατούνται υπό έλεγχο χάρη σε έναν συνδυασμό μέτρων που περιλαμβάνει εμβολιασμούς, φαρμακευτική αντιμετώπιση και τήρηση κανόνων υγιεινής. Περιττό να πω ότι αυτός ο έλεγχος είναι στην πραγματικότητα μια ασταθής ισορροπία.

Οπως συχνά βλέπουμε στην Αφρική, αρκεί ένας πόλεμος ή μια μεγάλη οικονομική κρίση για να χαθεί ο έλεγχος. Περιττό επίσης να σας πω ότι προς το παρόν δεν έχουμε εμβόλιο για τον SARS-CoV-2 και η ανοσία της αγέλης δεν είναι τέτοια που να επιτρέπει αισιοδοξία. Αρα αυτό που μας μένει στην πραγματικότητα είναι η τήρηση των κανόνων υγιεινής».

Το ΜΙΤ για τα αληθινά στοιχεία
Μελέτη επιστημόνων του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), στην οποία αναλύθηκαν δεδομένα από 84 χώρες, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα πραγματικά κρούσματα του SARS-CoV-2 είναι 12 φορές περισσότερα από τα επισήμως καταγεγραμμένα και οι θάνατοι 50% περισσότεροι.

Πόσο αποτελεσματικά μπορεί να είναι τα εμβόλια
Ζητήσαμε από τον έλληνα ερευνητή την εκτίμησή του για τα εμβόλια με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα: «Καθώς δεν έχει ανακοινωθεί τίποτε σε επιστημονικό έντυπο για το ρωσικό εμβόλιο που, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα, εγκρίθηκε πρόωρα, δεν μπορεί κανείς να τοποθετηθεί με ακρίβεια. Φαίνεται πάντως ότι χρησιμοποιήθηκαν δύο διαφορετικοί ανθρώπινοι αδεονοϊοί ως οχήματα μεταφοράς του αντιγόνου.

Το πρόβλημα με αυτού του είδους τα εμβόλια είναι ότι αν χρειαστεί να δοθεί δεύτερη δόση αυτή μπορεί να μην είναι αποτελεσματική καθώς αναπτύσσεται ανοσία εναντίον του αδενοϊού και όχι του αντιγόνου. Φαίνεται πιθανόν οι Ρώσοι να προσπάθησαν να αποφύγουν αυτό το πρόβλημα κάνοντας χρήση δύο αδενοϊών. Αντί δηλαδή για ένα εμβόλιο έφτιαξαν δύο, πράγμα που σημαίνει διπλό κόστος και διπλή διαδικασία για να αποδειχθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα. Υπάρχουν λοιπόν βάσιμες αμφιβολίες ότι το ρωσικό εμβόλιο πέρασε επιτυχώς όλα τα στάδια κλινικών δοκιμών.

Το κινεζικό εμβόλιο, το οποίο είναι παρόμοιο με το ρωσικό, χρησιμοποιεί ως όχημα μεταφοράς τον αδενοϊό 5. Αυτή η τεχνολογία έχει εγκαταλειφθεί στη Δύση καθώς διαπιστώθηκε ότι ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού διαθέτει ανοσία έναντι αυτού του αδενοϊού.

Το εμβόλιο της Astra Zeneca/Οξφόρδης για να αποφύγει αυτό το πρόβλημα χρησιμοποιεί αδενοϊό ο οποίος προσβάλλει τον χιμπαντζή και όχι τον άνθρωπο, ενώ η J&J χρησιμοποιεί τον αδενοϊό 26. Το εμβόλιο αυτό είχε πολύ καλά αποτελέσματα όταν χορηγήθηκε σε πιθήκους. Αν η αποτελεσματικότητά του επιβεβαιωθεί και σε ανθρώπους, η J&J θα έχει ισχυρό προβάδισμα, καθώς φαίνεται ότι η Astra Zeneca έχει εγκαταλείψει τη μία δόση και πραγματοποιεί κλινικές δοκιμές φάσης 3 με δύο υψηλές δόσεις του εμβολίου.

Η αλήθεια είναι ότι επειδή καμία από τις παραπάνω τεχνολογίες δεν έχει εφαρμοστεί μακροχρόνια σε εγκεκριμένα εμβόλια, είμαστε ακόμη σε αχαρτογράφητα νερά. Να αναφέρω επίσης ότι μεγάλη θετική εντύπωση έχει προκαλέσει το υποψήφιο εμβόλιο της Novavax, η οποία διαθέτει προηγούμενο εγκεκριμένο εμβόλιο ίδιας τεχνολογίας για τη γρίπη. Ισως λοιπόν αυτό, το οποίο δεν έχει ακόμη μπει σε κλινικές δοκιμές φάσης 3, αποδειχθεί το καλύτερο από την πρώτη γενιά εμβολίων, έστω και αν χρονικά δεν είναι αυτό που θα κόψει πρώτο το νήμα».

Ποιος είναι άραγε ο χρονικός ορίζοντας για την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού και ασφαλούς εμβολίου; Η απάντηση του Γιώργου Παυλάκη σε αυτό το ερώτημα ήταν κατηγορηματική: «Πολύ φοβάμαι ότι μπορεί να έχουμε κάποια πρόωρη έγκριση ή και εγκρίσεις εμβολίων αλλά χωρίς οι εγκρίσεις αυτές να υποστηρίζονται επιστημονικά. Υπάρχει τεράστιος κίνδυνος τα εμβόλια αυτά να μην κερδίσουν την εμπιστοσύνη του πληθυσμού, με ολέθριες και μακροχρόνιες συνέπειες για τη δημόσια υγεία».

Οι προϋποθέσεις για το άνοιγμα των σχολείων
Εν όψει της επικείμενης επιστροφής των μαθητών στα θρανία δεν μπορέσαμε να μη ρωτήσουμε τον έλληνα ερευνητή για τις προϋποθέσεις που πρέπει να ισχύουν για το ασφαλές άνοιγμα των σχολείων. Ιδού η απάντησή του: «Νομίζω ότι όλοι αντιλαμβανόμαστε τι πρέπει να κάνουμε. Τώρα πια ξέρουμε τη συμπεριφορά του ιού, ξέρουμε πότε διευκολύνουμε τη διάδοσή του και πότε την ανακόπτουμε.

Ο συγχρωτισμός είναι φίλος του ιού και οι σχολικές τάξεις των 30 μαθητών είναι σίγουρα φιλικό περιβάλλον για τον ιό. Το ιδανικό θα ήταν οι μαθητές να κάθονται ένας σε κάθε θρανίο ή να γίνονται πρωινά και απογευματινά μαθήματα. Ωστόσο πρέπει να δει κανείς και τι είναι εφικτό. Σαφώς και πρέπει να τηρούνται οι αποστάσεις και να γίνεται χρήση μάσκας. Οι τελικές αποφάσεις για την ημερομηνία ανοίγματος των σχολείων θα πρέπει να ληφθούν στις αρχές του Σεπτεμβρίου, οπότε και θα πρέπει να πραγματοποιηθούν πολλά τεστ προκειμένου να εκτιμηθεί η διάδοση του ιού στην κοινότητα.

Αν η διάδοση είναι μεγάλη, η επιστροφή των μαθητών στις τάξεις οφείλει να καθυστερήσει. Εκτιμώ πάντως ότι για το μεγαλύτερο μέρος της επικράτειας δεν θα υπάρξει πρόβλημα. Η Αττική και η Θεσσαλονίκη, όπου η ένταση της επιδημίας είναι μεγαλύτερη, ίσως χρειαστεί να εφαρμόσουν την εξ αποστάσεως διδασκαλία».